Odpowiadając na pytanie jaką wartość świadczenia przyjąć, ponownie należy odwołać się do artykułu 358[1] § 3 kodeksu cywilnego a z jego skrótowej redakcji nie wynikają jakiekolwiek bliższe szczegóły co do sposobu i stopnia waloryzacji. „Zgodnie z którym w razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, zmienić wysokość lub sposób spełnienia świadczenia pieniężnego, chociażby były ustalone w orzeczeniu lub w umowie”.
Stąd zasadne wydaje się postawienie pytania jaką podstawę należy przyjąć przy określeniu wysokości waloryzacji. Za przeważający uchodzi pogląd utrwalony w orzecznictwie oraz potwierdzony w uchwale „Sądu Najwyższego z dnia 21 października 1994 r. III CZP 135/94, zgodnie z którym zmiana wysokości świadczenia pieniężnego, płatnego okresowo (renta odroczona lub natychmiast płatna), dokonana przez sąd na podstawie art. 358[1] § 3 k.c., nie może polegać na ustaleniu wysokości tego świadczenia w postaci ułamka lub procentu innego świadczenia okresowego (np. średniej emerytury pracowniczej); taka konstrukcja bowiem zakłada stałą waloryzację na przyszłość, czego nie przewiduje art. 358[1] § 3 k.c.”[3]
Należy zatem przyjąć, że skoro waloryzacja ma charakter zindywidualizowany to i również miernik waloryzacji trzeba indywidualizować. Przepis art. 358[1] § 3 kodeksu cywilnego na podstawie którego dokonywana jest waloryzacja jest wyrazem „prawa sędziowskiego”, a więc swobodnej oceny sądu w kwestii dobru sposobu i stopnia waloryzacji.
W omawianym przepisie nie są wskazane wprost lub pośrednio wytyczne jakim ma się kierować sąd orzekając o wysokości waloryzacji świadczeń pieniężnych. Kwestia ta całkowicie została pozostawiona uznaniu sądu, w całości opartemu na wszechstronnym rozpoznaniu sprawy oraz rozważeniu wszystkich okoliczności, przy uwzględnieniu ogólnych kryteriów, zawartych w przepisie.
Podstawowym celem waloryzacji jest przywrócenie – w możliwe najdokładniejszej – początkowej wartości zobowiązania, tak aby unikać uproszczeń i jednostronności. Nie ma jednego obiektywnego i miarodajnego wyznacznika waloryzacyjnego. Zapewnia to jednak niezbędną swobodę i elastyczność sądu w konkretnych sprawach [4].
[1] T. Wiśniewski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania. Część ogólna, wyd. II, red. J. Gudowski, Warszawa 2018, art. 358(1).[3] Ibidem
[4] T. Wiśniewski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania. Część ogólna, wyd. II, red. J. Gudowski, Warszawa 2018, art. 358(1).